Í áframhaldandi okkar ferðast þó um Portúgal með Miðstöð latínó-gyðinga samskipti við heimsækjum „norðurlandið“. Við heimsóttum borgir eins og Trancoso og Belmonte, „hjarta“ Portúgalsku gyðinga.
Kannski hefur ekkert Evrópuríki, að undanskildu Þýskalandi, samþykkt og tekið undir ábyrgð sína á fortíðarþjáningum gyðinga sinna en Portúgal. Í allri þjóðinni eru túlkunarstöðvar tileinkaðar lífi og menningu gyðinga og ný samfélög gyðinga eru sprottin úr ösku fortíðarinnar. Í raun og veru eru margir staðir eins og Belmonte um alla þjóðina. Ein slík staðsetning er Castelo de Vide þar sem borgarstjóri í 15 ár var gyðingur og á stjórnartíð sinni bjó hann til kjörtímabil sitt og stofnaði margar miðstöðvar til að rannsaka sögu portúgalska og gyðinga. Það var í Castelo de vide sem ríkisstjórn Portúgals árið 1992 lét formlega í ljós djúpa sorg sína og iðrast vegna þjáninga Gyðinga samfélagsins.
Portúgalar hafa að mestu leyti ekki flúið fordóma og hörmungar fyrri tíma, heldur fræðst virkilega um þá. Stöðug áminning um syndir fortíðarinnar eru tæki ekki aðeins til að muna heldur einnig til að fullvissa sig um að þær komi aldrei aftur fram. Portúgal aðhyllist bæði fortíð Gyðinga og leitast við að tryggja bjarta og farsæla endurreisn Gyðinga.
Portúgal nútímans er stoltur af vaxandi íbúum Gyðinga, íbúum „anusim“ (fólks sem var neyddur til trúarbragða og sem nú eftir 500 ár er að snúa aftur til gyðinga sinna) og vaxandi efnahagslegra tengsla við Ísrael, best táknað kannski reglulegt flug milli Lissabon og Tel Aviv.
Ólíkt mörgum öðrum evrópskum borgum og næstum öllum Miðausturlöndum stundar Portúgal sannarlega trúfrelsi. Fólk getur gengið óttalaust um götur portúgalskra borga. Thugs berja ekki fólk fyrir að vera með höfuðkúpu eða höfuðklæðningu múslima eða fyrir að nota hebresku eða arabísku á götum úti. Portúgalskt samfélag er að mestu „samfélag sem lifir og hleypur“. Engum virðist vera sama um hver maður er, heldur virðist fólki vera sama um það sem maður gerir.
Föstudagskvöld mætti ég á hvíldarþjónustu í samkunduhúsinu á staðnum. Eins og Portúgal sjálft er þjónustan blanda af austri og vestri, frjálslyndum og rétttrúuðum; það voru snúningshurðir milli 15. og 21. aldar. Það voru arfleifðir fortíðarinnar - að minnsta kosti gerðu sumir karlar það ljóst að konur þoldust bara og voru greinilega annars flokks borgarar. Þjónusta karlanna var glaðleg og virtist blanda saman fornum sephardískum siðum og glaðlegri tónlist sem virtist ekki aðeins hella niður í sál borgarinnar heldur hlýtur einnig að hafa náð hliðum himins. Þetta var meira tónlistarlegt samspil við Guð en formleg þjónusta og endurspeglaði tilfinningu um frelsi eftir 5 alda trúarofstæki.
Þessi „innri“ norðurhluta Portúgals eru líka heimur fallegs landslags, formlegra garða og dularfullra herragarða. Þessar jarðir eru hluti af vínlandi Portúgals. Hér eru alþjóðlega viðurkenndu staðbundnu vínin mikil og ánægjuleg fyrir öll skilningarvitin og fjöllin veita sjónhimnu af sjónrænum upplifunum.
Belmonte á sér sögu sem er heimur í sundur frá öðrum stöðum. Það virðist brjóta í bága við lögmál sögunnar. Einangrað árið 1496 frá hinum gyðingaheiminum, trúðu íbúar Belmonte að þeir væru einu gyðingar heims. Þeir héldu þessari trú í 5 aldir, þar til snemma á tuttugustu öldinni. Það var aðeins eftir að pólskur verkfræðingur „uppgötvaði“ þá að þeir komust að því að rannsóknarréttinum lauk að lokum, að það var óhætt að koma í dagsbirtu frelsisins og að það var víðari gyðingaheimur sem þeir tilheyrðu og þar sem þeir gætu tekið þátt. Þegar þeir samþykktu þennan nýja veruleika og breyttu sögulegu hugmyndafræði komu þeir upp úr alda ótta.
Í dag er Belmonte ekki aðeins með fullkomlega starfandi samfélag gyðinga, heldur er Ísraelsfáni stoltur við hliðina á portúgalska fánanum og hebreska tungumálið birtist á byggingum samhliða portúgölsku. Að tileinka sér fortíð Belmonte hefur þýtt nýjar vörur, trúarlega og andlega vakningu og ný efnahagsleg tækifæri. Til dæmis framleiðir svæðið nú framúrskarandi koshervín og gestir streyma að þessu þorpi, næstum því sem pílagrímsferð, hvaðanæva að úr heiminum.
Í heimi sem of oft er að flýta sér að skilja fortíð sína og menningu eftir, minnir Belmonte okkur á að faðma hver við erum, fagna okkar eigin menningu, læra af öðrum og brosa meira. Nú er það ákvörðunarstaður sem vert er að ná.